Cerkiew Soboru NMP

Cerkiew Soboru Najświętszej Maryi Panny w Hłomczy to jeden z najcenniejszych zabytków sakralnych regionu sanockiego, położona malowniczo na wzgórzu nad Sanem, w otoczeniu starych dębów i sielskich krajobrazów Pogórza. To miejsce, gdzie historia przenika się z duchowością, a drewniana architektura cerkiewna zachwyca kunsztem i autentycznością. Wizyta w tej świątyni pozwala nie tylko zanurzyć się w bogactwie dziedzictwa kulturowego pogranicza, ale także poczuć atmosferę dawnych czasów, kiedy to Hłomcza była ważnym ośrodkiem życia religijnego i społecznego dla okolicznych mieszkańców.

Historia cerkwi i jej znaczenie

Pierwsze wzmianki o cerkwi w Hłomczy pochodzą z początku XIX wieku, kiedy to w miejscu starszej, drewnianej świątyni, odwiedzanej przez biskupa Jana Snihurskiego w 1836 roku, wzniesiono nową cerkiew w 1859 roku. Budowę zainicjował Iwan Snihurski, wybitny greckokatolicki biskup przemyski i mecenas kultury. Świątynia była wielokrotnie remontowana, m.in. w 1910 roku, a większe prace renowacyjne przeprowadzono także pod koniec XX wieku.

Losy cerkwi odzwierciedlają burzliwą historię regionu. Po II wojnie światowej, w latach 1946–1960, świątynia służyła jako kościół rzymskokatolicki, następnie do 1990 roku była użytkowana przez parafię prawosławną. Od tego czasu ponownie pełni funkcję greckokatolickiej cerkwi parafialnej, należącej do dekanatu przemyskiego. Przez lata była ważnym centrum religijnym dla Greków katolików, a także miejscem spotkań różnych kultur i tradycji pogranicza.

Architektura i wystrój świątyni

Cerkiew w Hłomczy reprezentuje typową dla regionu architekturę drewnianą. Budowla jest trójdzielna i orientowana, wykonana w technice zrębowej, z zewnętrznym deskowaniem. Składa się z prezbiterium, nawy oraz niewielkiego przedsionka, zwanego babińcem. Do prezbiterium przylega zakrystia, a od zachodu uwagę przyciąga niewielki dwukolumnowy portyk, dobudowany w późniejszym okresie. Całość wieńczy sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę, która nadaje bryle lekkości i charakterystycznego uroku.

Wnętrze cerkwi zachowało oryginalny układ przestrzenny. Współczesny ikonostas, zdobiący świątynię, zawiera obrazy z początku XX wieku, które harmonijnie wpisują się w klimat miejsca. Drewniane ściany i sufit tworzą przytulną, sakralną atmosferę, a światło wpadające przez niewielkie okna podkreśla detale architektoniczne i polichromię. Warto zwrócić uwagę na zachowane elementy wyposażenia, które świadczą o bogatej historii świątyni i jej znaczeniu dla lokalnej społeczności.

Dzwonnica i otoczenie cerkwi

Obok cerkwi znajduje się murowana dzwonnica, wzniesiona równocześnie z główną świątynią. W jej wnętrzu wiszą trzy dzwony, z których najstarszy pochodzi z 1668 roku. Dzwonnica stanowi nieodłączny element zespołu sakralnego i jest przykładem harmonijnego połączenia tradycji drewnianej z murowaną architekturą użytkową.

Otoczenie cerkwi to malowniczy teren, porośnięty wiekowymi drzewami, które pamiętają jeszcze czasy poprzedniej świątyni. Lokalizacja na niewielkim wzniesieniu zapewnia piękne widoki na dolinę Sanu i okoliczne wzgórza, co dodatkowo podkreśla wyjątkowość tego miejsca.

Cerkiew na Szlaku Architektury Drewnianej i Szlaku Ikon

Cerkiew Soboru NMP w Hłomczy została włączona do podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej oraz Szlaku Ikon Doliny Sanu. Szlaki te umożliwiają poznanie najważniejszych zabytków sakralnych regionu i są doskonałą propozycją dla miłośników historii, sztuki oraz aktywnego wypoczynku. Wędrówka lub wycieczka rowerowa tymi trasami pozwala odkryć bogactwo dziedzictwa kulturowego pogranicza oraz unikatowe przykłady drewnianej architektury cerkiewnej.

Cerkiew można zwiedzać z zewnątrz przez cały rok. Wnętrze świątyni dostępne jest po wcześniejszym uzgodnieniu – klucze można otrzymać na sąsiedniej plebanii. Dojazd z Sanoka jest bardzo prosty: należy kierować się wzdłuż Sanu na Trepczę i Mrzygłód, a po ok. 1,5 km za Mrzygłodem skręcić do Hłomczy. Cerkiew znajduje się około 100 metrów od drogi, po jej prawej stronie. Adres: Hłomcza 50, 38-503 Mrzygłód. Wstęp jest bezpłatny, jednak warto wcześniej umówić się telefonicznie na zwiedzanie wnętrza, szczególnie poza sezonem turystycznym.

Znaczenie kulturowe i duchowe

Cerkiew Soboru Najświętszej Maryi Panny w Hłomczy to nie tylko zabytek architektury, ale także żywe świadectwo historii i tradycji regionu. Przez lata była miejscem modlitwy, spotkań i integracji mieszkańców różnych wyznań i narodowości. Jej obecność na pograniczu kultur polskiej, ukraińskiej i łemkowskiej podkreśla wyjątkowy charakter ziemi sanockiej, gdzie od wieków współistnieją różnorodne tradycje i obyczaje.

Świątynia zachwyca nie tylko swoją formą, ale także atmosferą spokoju i zadumy, która towarzyszy każdej wizycie. To idealne miejsce, by zatrzymać się na chwilę, wsłuchać się w ciszę i poczuć ducha tego niezwykłego zakątka Podkarpacia.

Podsumowanie

Wizyta w cerkwi Soboru Najświętszej Maryi Panny w Hłomczy to podróż w głąb historii i tradycji regionu sanockiego. Drewniana świątynia, otoczona starymi drzewami i malowniczym krajobrazem, zachwyca nie tylko architekturą, ale także autentycznością i spokojem. To miejsce, gdzie przeszłość spotyka się z teraźniejszością, a duchowość z pięknem przyrody. Cerkiew w Hłomczy stanowi jeden z najcenniejszych zabytków Szlaku Architektury Drewnianej i Szlaku Ikon, będąc jednocześnie symbolem wielokulturowości i bogactwa dziedzictwa Podkarpacia.